BIM’DE ÇAKIŞMA KONTROLÜ NEDİR?

Bir BIM projesinde; mimarlar, inşaat mühendisleri, mekanik proje mühendisleri (HVAC, Elektrik ve Sıhhi Tesisat), çevre mühendisleri ve diğer profesyoneller birbirinden bağımsız tasarım modelleri oluşturur ve oluşturulan modeller BIM modelleme sürecine entegre edildiğinde ‘BIM çakışma tespiti’ devreye girer. BIM çakışma tespiti, tasarımdaki iki öğenin aynı alanı kaplayıp kaplamadığını (çakışma) tespit etme ve bunların nerede ve ne şekilde olduğunu belirleme tekniğidir. Diğer bir deyişle kontrol edilmediği takdirde inşaat aşamasında maliyet-zaman aşımına ve üretkenlik kaybına yol açabilecek sorunları bulmak için kullanılan bir inşa edilebilirlik analizidir.

Bir projeyi 3 boyutlu modellemenin en büyük avantajlarından biri çıkabilecek olan tüm problemleri inşaat aşamasından önce görebilmektir. Geçmişte, çakışma tespiti yapım aşamasından önce düşünülmediği için mühendisler şantiyedeki inşaatı denetlediğinde ve bir çakışma ortaya çıktığında -örneğin klima ünitesinin yoluna çıkan bir kiriş- her şeyin kazınması ve tüm inşaat tasarımının yerinde iyileştirilmesi gerekiyordu. Bu durum, maliyetli gecikmelere yol açıyordu. Günümüzde ise çakışma tespiti ile tasarım ve etüt aşamalarında tüm problemler halledildiğinden inşaat aşamasında zaman, emek ve maliyet tasarrufu sağlanabilmektedir. Tasarım aşamasında çakışma tespiti yapılmadan projelerin tamamlanması inşaat aşamasında ciddi kayıplara, gecikmelere ve tasarım hatalarına yol açabilir.

Çakışma algılama, Navisworks, Solibri Model Checker, Tekla BIMsight, Vico Office Constructability Manager, ArchiCAD, Revit ve daha fazlası dahil olmak üzere bir dizi yazılım programında mevcuttur. Bazı yazılım programları gelişmiş özelliklere sahip olup kural oluşturma yeteneği sunarken (Solibri gibi), bazıları yalnızca temel özellikler sunar (Revit gibi).

BIM ÇAKIŞMA KONTROLÜ METODOLOJİSİ

Çakışma kontrolü yapılırken adım adım gidilmesi gerekir.

1.Adım: Mimari proje ile statik projenin uyumluluğu kontrol edilmelidir. Bu da şu demektir: Mimari projedeki strüktürel elemanlar, statik projedeki strüktürel elemanlar ile örtüşüyor mu?

2.Adım: Mimari proje ve statik proje birbiriyle örtüştükten sonra en önemli kontrol mekanik projelere ait elemanlar ile statik proje ilişkisidir. Strüktürel elemanları delip geçecek olan elemanların tespiti yapılır ve bu elemanlar için açılması gereken rezervasyon deliklerinin yerleri belirlenir. (elektrik borusu havalandırma borusu) Rezervasyon boşluklarının yerlerinin önceden belirlenmesi ve beton dökülmeden önce bu boşlukların açılması inşaat aşamasının hızlanmasını sağlar. Rezervasyon boşlukları Revit, AllPlan gibi programlarda objelere konan parametreler ile oluşturulur ve akıllı etiketler ile adlandırılır. Burada BIM’in avantajı boşlukların boyutları değiştirildiğinde bu etiketlerdeki sayısal değerler de otomatik olarak plan ve kesitlere yansır.

3. Adım: Havalandırma tesisatı elemanlarının kendi içindeki uyumu kontrol edilir.

4. Adım: Havalandırma tesisatı ve sıhhi tesisat elemanlarının birbirleriyle uyumluluğu kontrol edilir.

5. Adım: Elektrik tesisatı elemanlarının diğer mekanik projeler ile uyumluluğu kontrol edilir. Esnek tesisat elemanlarının 3D modellenmesine ve çakışma kontrolü yapılmasına gerek yoktur. Bu elemanlar kolaylıkla önemli rijit elemanların çevresinden dönebilir.

6. Adım: Tüm ekipmanların tampon bölgeleri kontrol edilir. Geçerli bina standartları ve yönetmeliklerine göre BIM nesnesine nesneyle ilgili yeterli geometrik tolerans verileri sağlanmalıdır. Örneğin; bakım çalışanlarının bir klima ünitesine servis vermesi için yeterli alan bırakmak.

BIM ÇAKIŞMA KONROLÜNÜN FAYDALARI NELERDİR?

Tasarımcıların ve mimarların inşaat belgelerinin kalitesinden endişe duymadan sofistike bina tasarımları oluşturmasını kolaylaştırır.

Tek bir öğede yapılan değişiklik tüm görünümlere otomatik olarak yansıtılır.

Her şey koordineli olduğu için bilgi aktarımı sorunsuzdur, manuel çabaları azaltır ve verimliliği artırır.

Tasarım aşamasında her şey planlandığında, görselleştirildiğinde ve yönetildiğinde, inşaat aşamasında daha az değişikliğe yol açar. İnşaat sürecini hataya yer bırakmadan daha hızlı, daha iyi ve daha verimli hale getirir.

Mimarların ve müteahhitlerin bütçe aşımına ve proje tamamlama süresinde gecikmeye neden olabilecek tasarım değişikliği olasılığının ortadan kaldırılmasını sağlar.

Ekiplerin aynı projeyi paylaşmasını ve üzerinde işbirliği yapmasını kolaylaştırır. Farklı tasarım, inşaat, elektrik ve mühendislik disiplinlerinin üyeleri arasında akıcı koordinasyon için hızlı bilgi aktarımı sağlar.

Yapısal bütünlüğü ve enerji verimliliğini sağlar.

Mevzuat gerekliliklerine uygunluğu sağlar. Ana modelin güvenlik ve performans gereksinimlerini karşıladığından emin olmayı sağlar.

Takip kâğıtlarında yapılan, örtüşen tasarımları içeren geleneksel tasarım sürecinin aksine; bilgisayarlı BIM süreci aynı anda çok sayıda birleşik modeli değerlendirir ve tüm tasarım bilgilerini bir araya getirir.

ÇAKIŞMA RAPORU NEDİR?

Bir BIM projesinde tespit edilen çakışmaların ve bu çakışmaların hangi objelere ait olduğunun listelenmesidir. Çakışma raporu içerisinde her bir çakışma alınan karar (iki elemandan hangisinin diğerinin etrafından döneceği gibi), çakışmaların düzeltilip düzeltilmediğinin kontrolü, çakışma tespitinin yapıldığı ve düzeltildiği tarihler düzeltilme yüzdesi bulunmalıdır. Tüm bunları kolaylaştırmak ve IFC aracılığıyla birçok bilgisayar programından okuyabilmek için BuildingSMART, BCF formatını geliştirmiştir. BIM platformlarının içinde komplike olan bu iş takibini yapmak için mutlaka BCF takibi vardır. Bu raporlar platform üzerinden takip edilebildiği gibi EXCEL, HTML, XML, PDF formatları üzerinden de takip edilebilir. Önemli olan bu verileri kullanıcılara kolay anlaşılabilir bir şekilde sunmaktır.

ÇAKIŞMA RAPORU OLUŞTURMA AŞAMALARI NELERDİR?

1. Adım: Bir disiplinin mevcut tasarım modelinin kullanılan çakışma algılama yazılımına yüklenir.

2. Adım: İlk bağımsız modelle koordine edilmesi gereken ikinci tasarım modeli yüklenir. Bu iki ayrı model, daha sonraki çakışma algılama süreci için tek bir modelde birleştirilir.

3. Adım: Sonraki adımlar, yüklenen modellerden bu iki modeli seçerek çakışma tespit sürecini başlatmayı içerir.

4. Adım: Tespit edilen çakışmalar önem ve zaman göre gruplandırılır. 2. Zamana göre gruplandırma. Kısa vade, orta vade, uzun vadede çözülmesi gereken

5. Adım: Çakışmalar tipolojilerine göre gruplandırılır. (strüktür-strüktür çakışması, strüktür-havalandırma çakışması, elektrik-sıhhi tesisat çakışması gibi)

6. Adım: Sorumlu kişiler çakışmalarla ilgili bilgilendirilir.

7. Adım: Güncellenmiş 3 boyutlu model eski model ile yer değiştirilir ve tekrar çakışma kontrolü yapılır.

8. Adım: Önceden tespit edilen çakışmaların yüzde kaçının düzeltilmiş olduğu tespit edilir.

Bu aşamalar şantiyedeki tüm problemler bitene kadar döngüsel olarak devam eder.