Tarihi Yapı Bilgi Modelleme
Tarihi Yapı Bilgi Modellemesi (HBIM) Nedir?
Restorasyon, restitüsyon ve rölöve aşamaları tarihi yapıların korunması sürecini kapsamaktadır. Sıklıkla revizyonların yapılması, sürecin uzun olması vs. zorluklar haricinde bu sürecin bitiminde arşivleme sorunları da olmaktadır. Son yıllarda sorunları daha kolay çözebilmek, sürdürülebilir bir koruma ve yönetim sağlanabilmesi için tarihi yapılar üzerinde BIM sistemi kullanabilmek için araştırmalar yapılmıştır. BIM sisteminin paydaşlar arası koordinasyonu kolaylaştırma, verileri entegre edebilme gibi sağladığı imkanlar BIM sisteminin tarihi yapılarda da kullanılabileceğini düşündürtmüştür.
Tarihi yapı bilgi modellemesi kavramına 2009 senesinde ilk kez Murphy tarafından değinilmiştir. Verilerin elde edilmesi ile anlamsal, geometrik bilgilerin depolanması ve proje çalışanları arasında bilgi paylaşımının sağlanmasıyla tarihi ve kültürel yapıların zenginleştirilmesi ve korunması sürecine tarihi yapı bilgi modellemesi denir. Tarihi yapı bilgi modellemesinin nesne kütüphanesi oluşturmak en temel kullanım alanıdır.
Tarihi Yapı Bilgi Modellemesi (HBIM) Çalışma Yöntemi
-Fotogrametri ve lazer tarama ile elde edilen verilerin toplanması ve işlenmesi
-Üzerinde çalışılan tarihi yapı ile ilgili kaynak taraması yapılarak tarihi ayrıntılara bakılır.
-Tarihsel parametrik nesneler tasarlanır.
-Yapılan bu çalışmalardan sonra proje üretimi gerçekleştirilir.
Yukarıda bahsedilenlerden hareketle 3d modeller, planlar, detaylar ve kesitler içeren projeler yapılması tarihi yapı bilgi modellemesi sayesinde mümkündür. Aynı zamanda proje parametreleri ve paylaşılan parametreler sayesinde nesneler ve proje içerisine yeni bilgiler eklemeye ve değiştirip düzenlemeye imkân sağlar.
Tarihi yapılar açısından BIM kullanımı, iş akışında koordinasyonu sağlayıp kolaylaştırması ve birleştirilebilmesi zor olacak bilgileri birleştirebilmesi açısından oldukça önemlidir.
Fotogrametri ve 3 Boyutlu Lazer Taramanın Avantajları
-Gerçeğe uygunluğun görsel kontrolü çok kolay kolaydır.
-Yapılan model ile 3 boyutlu lazer tarama sonucu elde edilen nokta bulutlar(point cloud) üst üste çakıştırılabilir. Detaylı kontroller sağlamak çok kolaylaşır.
-Dolayısıyla proje süreci azalır ve modelleme maliyeti optimuma indirilmiş olur.
-Lazer taramanın yapıldığı güne dair mevcut durum yani mevcut dönem arşivlenmiş olur.
Tarihi Yapı Bilgi Modellemesinde Çalışma Süreci
Tarihi yapı bilgi modellemesi çalışma sürecinin 4 aşamasından bahsedelim;
- Aşama
Tarihi yapı bilgi modellemesinde ilk aşamada semantik, tipolojik, grafik ve morfolojik veriler ile bilgilerin bir araya getirilir. Daha sonra grafik verileri fotogrametri ve 3 boyutlu lazer tarama yöntemleri sayesinde elde edilir. Fotogrametri ve 3 boyutlu lazer tarama yöntemleri ile taranmış obje yüzeylerini geometrik bir düzleme aktarmamıza olanak tanıyan nokta bulutları oluşur.
Tarihi ve yazılı belgeler ise morfolojik, tipolojik ve semantik verilere ulaşabilmek için kullanılır. Bu belgeler bize yapı hakkında, yapım bilgilerini, kullanılan malzeme bilgilerini, geçmişten günümüze yapının geçirdiği değişimleri ve mimarisi gibi bilgileri sağlar. Tarihi verilerden yararlanılması tarihi yapı bilgi modellemesi kütüphanesinin nesnelerini modellememiz açısından oldukça değerlidir. Üzerinde çalışılacak tarihi yapının daha iyi anlaşılması tarihi yapı bilgi modellemesi kütüphanesi oluşturmakla mümkün olacaktır.
- Aşama
Çalışma sürecimizde ikinci aşaması ise, ilk aşamada elde ettiğimiz tüm bilgilerin bir veri tabanı içerisinde kullanmasıdır. Hem manuel hem de otomatik yöntemler ile birinci aşama içerisinde elde ettiğimiz nokta bulutlarının modellemesini yapmak mümkündür. Manuel yöntem, BIM sistemi içerisine filtrelenmiş nokta bulutlarının doğrudan entegre edilmesidir. Otomatik yöntem ise düz yüzeyler açısından mümkün olan yazılım eklentileri ve belirli algoritmalar kullanılarak nokta bulutlarından otomatik segmentasyon ve parametrik nesnelerin oluşturulmasından meydana gelir.
- Aşama
İlk iki aşamada elde edilen bilgilerin haritalanması ise tarihi yapı bilgi modellemesinin üçüncü aşamasıdır. Bütünleşmiş nokta bulutu modellenecek nesneleri tanıyabilmek için manuel olarak ayrılır. Yapıyı parametrik şekilde modelleyebilmek için harici olarak oluşturulmuş nesneler ve BIM kütüphanesi kullanılır. Modelin 3 boyutlu alt bölümlenmesi aşaması başlar. Bunun nedeni ise başka bilgi çeşitlerini ve yeni öğeleri modelin içerisine yerleştirmektir.
- Aşama
Önceki aşamalardan elde edilen bilgilerin paylaşımı ise tarihi yapı bilgi modellemesi çalışma sürecindeki son aşamadır. Yapı ile ilgili, zaman ve maliyet analizleri, bakım-onarım, enerji simülasyonları vs. çalışmaları dördüncü aşama sonrasında yapılabilir.
